Juridisch AI-expert Roeland de Bruin: ‘Zorg dat je bij AI op de noodknop kunt drukken’

Gepubliceerd: 13 mei 2025 | door Jeroen Mascini

Misschien juist omdat hij zoveel van AI afweet, is Roeland de Bruin voorzichtig als het gaat over kunstmatige intelligentie op de werkvloer. De Bruin is advocaat bij Kienhuis Legal, universitair docent aan de Universiteit Utrecht en expert op het gebied van de regulering van AI. Op dinsdag 27 mei geeft deze specialist op het gebied van (AI-)technologie en recht namens Brightmine het webinar ‘HR en AI: dit zijn de juridische valkuilen’. De titel verraadt het al: die zestig minuten zijn uiterst relevant voor iedereen die in HR werkt.

Wat is je belangrijkste boodschap aan HR-professionals als het om AI gaat?

‘AI kan HR-werk zeker efficiënter maken, maar bezint eer gij begint. Je kunt AI bijvoorbeeld inzetten om betere matches te krijgen tussen vacatures en kandidaten, je kunt cv’s laten scannen en screenen. AI heeft veel voorspellende en interpretatieve kwaliteiten. Maar je moet wel oppassen dat je daardoor niet per ongeluk gaat discrimineren of persoonsgegevens gebruikt die je niet mag gebruiken.

De AI-verordening, naast de bestaande wet- en regelgeving – onder andere uit de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) – biedt daarvoor handvatten, maar kent ook strenge eisen. In de AVG staat bijvoorbeeld een profileringsverbod: je mag niet automatisch beslissingen nemen over mensen zonder dat zij toestemming hebben gegeven. En daarnaast is er natuurlijk sinds kort de AI Act. Die verordening stelt dat de toepassing van AI in HR-processen altijd een hoog risico oplevert. En dus moet je voldoen aan een streng regime met eisen.

Het aardige voor advocaten, maar het onzekere voor HR-professionals, is dat we wel “hoog over” weten wat die eisen behelzen, maar dat het nog wachten is op nadere invulling via normen en standaarden. Tegelijkertijd weten we ook dat er enorme boetes kunnen worden uitgedeeld als men zich niet houdt aan de eisen uit de AI-verordening. Het is nu dus nog een beetje schieten op een bewegend doel, terwijl de kansen van AI in HR evident zijn.’

Welke AI-toepassingen in HR hebben nog meer een hoog risico?

‘Naast job matchen kun je dan denken aan beoordelen en in de gaten houden van medewerkers. Dus: hoe voeren zij hun arbeidsovereenkomst uit? Presteren zij volgens verwachting? Dat kun je allemaal geautomatiseerd doen. Maar dan heb je het wel al snel over een vorm van toezicht die niet altijd als prettig wordt ervaren, naast dat het mogelijk ook wettelijk niet is toegestaan. Dus je moet ook kijken naar de mate van acceptatie en aanvaardbaarheid van toepassen van AI op de werkvloer.’

De gemiddelde (HR-)werknemer is al best huiverig ten opzichte van AI. Dat wordt hierdoor niet minder.

‘Klopt. Als het gaat om het goed reguleren van innovatie moet de wetgever twee dingen doen. Er moet voldoende rechtszekerheid zijn; de normen moeten niet al te streng, maar wel flexibel zijn – je moet eraan kunnen voldoen. En de resultaten van de AI-innovatie moeten acceptabel zijn, want anders vertrouwen de gebruikers het niet en negeren ze het. De wetgever heeft wel voor ogen gehad om allebei te doen, maar de vraag is of dat voldoende lukt. Daarom herken ik die terughoudendheid wel. Het goede nieuws is: die nadere normen en standaarden komen er wel aan. Ze moeten er binnen een jaar zijn, want dan worden die regels over hoogrisico-AI ook echt afdwingbaar van toepassing. Bij onder andere de Europese Unie in Brussel wordt daar hard aan gewerkt. Al hoor ik wel wisselende geluiden over het resultaat dat tot nu toe is bereikt.’

Wat adviseer je HR-pro’s nog meer op AI-gebied?

‘Breng goed in kaart wat de kansen zijn van AI. Natuurlijk wil je de boot niet missen, maar zorg er wel voor dat je goed weet wat de risico’s zijn voor je werknemers of je potentiële werknemers. Je wilt weten hoe je binnen de lijntjes kunt kleuren van de huidige en zeker ook de toekomstige regels.’

‘Ja, want daar zetten we niet alleen de kansen van AI binnen HR uiteen, maar letten we zeker ook op de juridische hobbels en valkuilen. En bieden we handvatten om die onder de huidige omstandigheden het hoofd te bieden.’

Hoe gebruik jij AI zelf in je werk?

‘Dat is een gewetensvraag. Ik kijk vooral naar veel toepassingen om te zien hoe AI werkt. Maar ik heb er nog niet zoveel aan dat het mijn werk al helemaal kan veranderen. Dus als ik moet lesgeven, doe ik dat toch het liefst zelf. En ook in mijn advocatenadviespraktijk zit ik graag zelf aan de knoppen. Waarbij ik me kan voorstellen dat je heel goed kunt gebruikmaken van generatieve AI om je gedachten te structureren of iets voor te bereiden. Maar het echte uitwerken doe ik nog het liefst zelf.Ik ben als jurist en advocaat natuurlijk ook beroepsgedeformeerd. Ik betracht daarom de nodige voorzichtigheid bij het toepassen van AI. Veel dataverwerking vindt plaats in Amerika en ik vind het bijvoorbeeld geen fijne gedachte als mijn onderzoeks- of cliëntdata bij grote providers terechtkomen. Maar ik ben natuurlijk wel heel benieuwd naar hoe die techniek werkt. Het zal allemaal nog worden geoptimaliseerd en die dataverwerking zal van de VS naar Europa verschuiven. Maar zolang dat niet het geval is, ben ik er persoonlijk dus voorzichtig mee.’

Je bent misschien nog wel voorzichtiger met AI dan de gemiddelde werknemer.

‘Ik moet vanuit mijn vak zorgen voor een voldoende mate van deskundigheid, anders krijg ik op mijn falie van de Orde van Advocaten. Er gelden ook extra strenge eisen ten aanzien van advocaten als het gaat om dataverwerking. Dus niet alleen vanwege mijn kennis, maar ook vanwege de op mij van toepassing zijnde regels ben ik inderdaad terughoudend.’

Wat zie jij als AI-kenner in dit opzicht als grootste verandering op de werkvloer tussen nu en over tien jaar?

‘AI en robotica zijn er heel goed in om het werk over te nemen waar de gemiddelde werknemer niet op zit te wachten: de moeilijke, saaie en gevaarlijke klusjes. Denk aan grondstoffen winnen onder gevaarlijke omstandigheden, of bijvoorbeeld schoonmaken en bezorgen. En ik ga ervan uit dat de uitvoering en uitrol van AI nieuwe functies brengen. Organisaties moeten zich steeds bewust zijn – en blijven – van de risico’s; AI moet bijgestuurd worden. Je moet op de noodknop kunnen drukken waar nodig. Dus ik denk dat vooral de saaie en gevaarlijke banen worden overgenomen, en dat er nieuwe banen bij komen. Ik zie niet voor me dat een heel groot deel van de arbeid zoals die nu door mensen wordt gedaan, over tien jaar is overgenomen door AI.