Gezien de demissionaire status van het kabinet, bevatten de Miljoenennota en Rijksbegroting SZW 2026 geen grote beleidswijzigingen.

Het pakket bevat hierdoor geen maatregelen waar HR direct mee aan de slag moet. Toch geeft het pakket een kijkje in de problematiek waar veel bedrijven de komende jaren tegen aan zullen lopen en waar HR zich op kan voorbereiden, zoals de blijvende krapte op de arbeidsmarkt, vergrijzing en een mismatch tussen skills in vacatures en die van werkzoekenden.

Krapte op de arbeidsmarkt remt economische groei

Het kabinet schrijft in de Miljoenennota 2026 dat de Nederlandse economie er goed voorstaat. De werkloosheid is laag, de arbeidsparticipatie is hoog, de economie groeit, de lonen stijgen harder dan de inflatie en de koopkracht neemt toe. Nederland profiteert als open economie van internationale en Europese samenwerking. Toch is de wereldwijde economische onzekerheid sterk toegenomen dit jaar met gevolgen voor onze economie en welvaart, schrijft het demissionaire kabinet.

Sinds 2021 zijn er meer vacatures dan werklozen, blijkt uit cijfers van het CBS. Dit zorgt voor spanning op de arbeidsmarkt. De krapte houdt evenwel niet in dat voor (bijna) alle werklozen een geschikte vacature te vinden is. Er is vaak sprake van een mismatch tussen in vacatures gevraagde vaardigheden en die van werkzoekenden.

Het kabinet wijst erop dat er sprake van een daling van de AIQ (arbeidsinkomensquote) sinds 1995. Het CPB verwacht dat de AIQ de komende jaren licht toeneemt door de sterke loonontwikkeling die doorzet in de komende jaren. Er zijn factoren die deze daling kunnen verklaren, hoewel echt bewijs daarvoor ontbreekt. Zo noemt het kabinet dat fricties op de arbeidsmarkt, zoals zoekkosten, de dynamiek op de arbeidsmarkt beperken. Daarnaast kunnen voorkeuren voor de huidige werkplek (zoals locatie en secundaire arbeidsvoorwaarden) drempels voor baanwisselingen opwerpen. Het kabinet noemt verder het concurrentiebeding en flexibilisering van de arbeidsmarkt als enkele factoren die voor daling zouden kunnen zorgen.

Nederland heeft hoogste arbeidsparticipatie van de EU

Nederland heeft een hoge nettoarbeidsparticipatie (73,1% in het eerste kwartaal van 2025), de hoogste van de EU. Tien jaar geleden was dit nog rond de 66%. De stijging komt vooral doordat meer vrouwen, ouderen en jongeren zijn gaan werken. In Nederland werken aan de andere kant relatief veel mensen in deeltijd (gemiddeld 32,1 uur per week).

Het CPB schat de potentiële economische groei de komende jaren op 1%. De potentiële economische groei staat onder druk door vergrijzing en lagere productiviteitsgroei. Ondernemers hebben last van de arbeidsmarktkrapte. Toekomstige economische groei zal door de beperktere groei van het arbeidsaanbod voornamelijk komen vanuit de productiviteitsgroei, maar ook dat stagneert.

Publieke investeringen dragen bij aan productiviteitsgroei, al is het effect moeilijk te kwantificeren. Het kabinet werkt aan een ontwikkelstrategie voor grootschalige infrastructuur die de ontwikkeling van Nederland faciliteert, maar ook hier speelt schaarste op de arbeidsmarkt een beperkende rol. Vergrijzing zorgt ook voor een steeds hogere lastendruk op arbeid.

Regering werkt verder aan arbeidsmarktpakket

Het demissionaire kabinet vindt het belangrijk dat iedereen gelijke kansen heeft om mee te doen met de economie. Daarom werkt het kabinet verder aan de basisverzekering tegen arbeidsongeschiktheid voor zelfstandigen, de WW-verkorting en het arbeidsmarktpakket.

De verwachte uitgaven voor het jaar 2026 voor de arbeidsmarkt en sociale zekerheid worden geraamd op 124,7 miljard euro. Daar staan inkomstenbelasting en zorgpremies tegenover van respectievelijk 110,3 miljoen euro en 61,4 miljoen euro.

De Miljoenennota is voorgelegd aan de Raad van State (RvS). Volgens de RvS bevat de Miljoenennota in aanzet waardevolle analyses, maar is verbreding en aanvulling nodig voor een volgende kabinetsperiode. De Afdeling adviseert om de analyse te starten vanuit een perspectief op brede welvaart, waarin sociaaleconomische, ruimtelijk-economische en financieel-economische aspecten worden belicht.

Het is aan een volgend kabinet om invulling te geven aan thema’s als de aanpak van het personeelstekort, de mismatch op de arbeidsmarkt, het concurrentiebeding en flexibilisering.